literatuur recensie

‘Iemand Anders’ van Nele Van den Broeck: vol zelfspot op zoek naar een nieuwe ik

In de debuutroman Iemand Anders wordt Sandra van de ene op de andere dag in een andere rol gedwongen. Het levert een bij momenten erg grappige speurtocht op van een vrouw die opnieuw haar weg zoekt in het leven.

Het eindigde en begon met een brief. Op een ochtend in oktober vindt Sandra Sanctorum een enveloppe in haar bus. Ze herkent de penvoering van haar man Georg, die die ochtend niet is komen opdagen voor het ontbijt. In de brief maakt hij koudweg een einde aan “twaalf jaar seksuele exclusiviteit en grotendeels beheerst samenwonen.” Sandra’s wereld stort in. Is ze vanaf nu opnieuw gewoon Sandra Verstraeten, de dochter van de planten- en bloemenwinkeluitbater uit het onooglijke dorp waar ze is opgegroeid?

Dat is het uitgangspunt van Iemand anders, het literaire debuut van de Vlaamse Nele Van den Broeck (°1985). In eigen land geniet ze enige bekendheid als zangeres van haar band Nele Needs A Holiday, als theatermaker en als columniste bij De Standaard, waar ze het leven verkent aan de hand van songteksten. Eerder al publiceerde ze het boek Halfvolwassen, een biografisch verhaal waarin ze openhartig vertelt over haar mislukkingen in het leven en de liefde, en de depressies die haar soms teisteren.

Ook de Sandra in haar debuutroman kampt met mislukkingen en depressies, ze worstelt volop met het leven. Want Sandra had, weinig feministisch, haar leven opgebouwd rond Georg, die daar gretig gebruik van maakte. Zij was niet alleen de muze van deze “geniale” auteur van literaire bestsellers, ze was ook het onderwerp van zijn boeken, en ze werkte op de uitgeverij die zijn veelgelezen oeuvre publiceert. Sandra is zijn redactrice en ook nog eens zijn manager, die alles regelt. Want Georg is uiteraard het soort schrijver dat niet met e-mail en agenda’s overweg kan, hij is alleen bezig met zijn kunst. En met zijn ego.

Om zichzelf heruit te vinden neemt Sandra haast onmiddellijk twee beslissingen. Ze gooit wat spullen in een reistas en trekt opnieuw in bij haar ouders, grotendeels om te ontsnappen aan de stad en de uitgeverij waar ze toch maar met Georg geconfronteerd zou worden. Ze maakt ook een to-dolijst van hoe ze haar leven vanaf nu wil vieren: iedere dag roken, drinken, seks, lekker lui zijn en nog wat zaken die de goegemeente als ongezond, ongepast of onwelgevallig zou bestempelen. Want om mevrouw Sanctorum te vernietigen, moet Sandra het tegengestelde worden van wat ze was.

In korte, pittige hoofdstukken beschrijft Nele Van den Broeck die zoektocht naar een nieuw bestaan, een nieuwe ik, afgewisseld met overdenkingen over haar oude leven, en hoe het uiteindelijk is uitgedraaid. Ze doet dat met vaart en humor, en vooral veel zelfspot. Sandra blijkt zelf ook een boek in zich te hebben, maar als bekende ex van de nog bekendere schrijver kan en wil ze dat niet onder eigen naam uitbrengen. Ze wil dat het boek voor zich spreekt. Sandra kiest voor het pseudoniem Nele Van den Broeck, de naam van “een vrouw die van wielrennen hield of gemeenteraadslid was van een rechtse centrumpartij”.

Tijdens haar queeste bezoekt ze dokters, therapeuten en toevallige passanten. Uit de eerste ontmoetingen blijkt duidelijk dat Van den Broeck ervaring heeft met therapeutische sessies, ook die beschrijft ze vaak met humor. “Driehonderd jaar verlichting en dan zegt die trut zoiets”, klinkt het als dokter Verdin haar het cliché “de eerste stap naar genezing is geloven dat het beter zal gaan” voor de voeten werpt.

Anderen bij wie ze aansluiting zoekt zijn vaak net zo zoekend als Sandra zelf. Zoals de zweverige Alma, die het dorp voorziet van de nodige geestesverruimende middelen. Of de stille Victor, de uitbater van de dorpswinkel waar zowat alles te koop is (Sandra haalt er haar dagelijkse portie drank en tabak), die blijkt een uitlaatklep te vinden in een soort Japanse bondage. Sandra laat zich gewillig initiëren, maar ze is niet langer de speelbal die ze was in handen van Georg. Ze houdt deels zelf de regie, want ze beseft wat er fout ging in haar huwelijk: “Ik had mezelf in een positie van ultieme eenzaamheid gemanoeuvreerd.”

De roman die Sandra als Nele schrijft, Plekken van Blauw, flopt eerst maar wordt uiteindelijk door een speling van het lot toch nog een hit. Misschien had deze debuutroman dat min of meer hoopgevende slot niet nodig, maar dat is een detail.

Onderweg is Van den Broeck er wel in geslaagd om een gelaagd portret te schetsen van een zoekende dertiger, soms vrolijk, soms een beetje wrang. Ondertussen steekt ze de draak met het vaak snobistische literaire wereldje, en met de belofte van verlossing door allerhande therapeuten, wondermiddeltjes of zelfhulp. Uiteindelijk blijkt: humor is vaak nog de beste therapie. Zelfs al heeft die vaak een donker randje.

Nele Van den Broeck, Iemand Anders, Horizon, 2023, 256 p.

• debuutroman
• Nele Van den Broeck